12. ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΦΟΒΟΙ/ΦΟΒΙΕΣ

 

  Οι παιδικές φοβίες δεν είναι άλλο παρά φόβοι με μεγαλύτερη όμως ένταση.  Όταν υπάρχει φόβος,  το παιδί  θα αισθανθεί ανασφάλεια και ανησυχία, μόνο όταν έρθει σε επαφή με το αντικείμενο του φόβου. Στην περίπτωση της φοβίας, μονάχα η σκέψη αρκεί ώστε να προκαλέσει ανησυχία. Μία ακόμα διαφορά φόβου και φοβίας είναι ο χρόνος που παραμένει το αίσθημα αυτό.  Πιο επεξηγηματικά, στη δεύτερη περίπτωση ίσως το δυσάρεστο αυτό συναίσθημα διαρκέσει μερικές ώρες. Επιπλέον, οι φοβίες δείχνουν να έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο στην καθημερινότητα του παιδιού ενώ ο φόβος αρκείται στα λίγα λεπτά που λαμβάνει  χώρα το γεγονός. Τελευταία αλλά εξίσου σημαντική με τις υπόλοιπες διάφορες, είναι η ανθεκτικότητα που επιδεικνύει κάθε φοβία στην αλλαγή και τον χρόνο σε αντίθεση με τον φόβο ο οποίος συνήθως με την κατάλληλη υποστήριξη από τους γονείς θα τον ξεπεράσει σύντομα χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία.

   Είναι εντυπωσιακό το γεγονός πως το 90% των παιδιών αντιμετωπίζουν κάποιου είδους φόβο σε μικρή ηλικία. Η αίσθηση του φόβου αρχίζει περίπου στην ηλικία των δύο ετών. Δηλαδή, ναι μεν έχει αντίληψη του κόσμου γύρω του αλλά η ικανότητα κατανόησης του τι συμβαίνει δεν αρκεί ώστε να εξηγήσει τι είναι αυτό . Το φοβικό ερέθισμα μπορεί να είναι πραγματικό όπως για παράδειγμα ένα έντομο ή γάτα, ή  φανταστικό όπως για παράδειγμα  τα φαντάσματα. Ουσιαστικά η φοβία είναι η μετατροπή του φόβου, που εξακολουθεί να υπάρχει ενώ στην πραγματικότητα δεν εγκυμονεί πραγματικός κίνδυνος.

   Οι φόβοι της παιδικής ηλικίας, φαίνεται να ακολουθούν συγκεκριμένους τρόπους σε αναπτυξιακό επίπεδο από την βρεφική ηλικία έως και την εφηβεία. Στο στάδιο λοιπόν έως τον πρώτο χρόνο ζωής φαίνεται πως οι φόβοι είναι αποτέλεσμα αντίδρασης σε ένα νέο ερέθισμα π.χ.νέο πρόσωπο/περιβάλλον αλλά και σε απότομες κινήσεις ,ήχους ή περιβαλλοντικές αλλαγές, π.χ. αστραπές.

   Από τον 6ο μήνα και έπειτα το βρέφος ξεκινά αναγνωρίζει τα οικεία του πρόσωπα και να βιώνει τον φόβο για αποχωρισμό. Στην ηλικία του 1-2 ετών εξακολουθεί να εκδηλώνει φόβο για μη οικεία πρόσωπα αλλά και προς την τουαλέτα ή τον τραυματισμό. Στο διάστημα 3-5 ετών εντοπίζεται δυσκολία στην διάκριση πραγματικού και φανταστικού.  Ωστόσο, με την ανάπτυξη κοινωνικών και γνωστικών δεξιοτήτων αρκετοί από τους φόβους των παιδιών προσχολικής ηλικίας δείχνουν να μειώνονται, μεταβάλλοντας όμως το περιεχόμενό τους. Στην ηλικία των 6 έως 9 τρέφει φόβο για τους κλέφτες ή  για να μείνει μόνο το. Τα επόμενα τρία χρόνια εμφανίζονται φόβοι  αναφορικά με την επίδοση στο σχολείο, την πιθανότητα πρόκλησης σωματικής βλάβης. Πλησιάζοντας στην εφηβεία το ερέθισμα μεταβάλλεται και παίρνει τη μορφή φόβου, αναφορικά με τις προσωπικές σχέσεις, την εγκληματικότητα και το ενδεχόμενο πολέμου.

   Πώς είναι ωφέλιμο όμως οι γονείς να λειτουργήσουν στις παραπάνω περιπτώσεις;  Aρχικά είναι σημαντικό να δείχνουμε πώς ακούμε και προσπαθούμε να κατανοήσουμε το αντικείμενο του φόβου. Αποφεύγουμε να είμαστε επικριτικοί ή να γελάμε στο άκουσμά τους θεωρώντας κάτι τέτοιο "χαριτωμένο".Μπορεί κάποιο φοβικό ερέθισμα σε εμάς να φαντάζει ασήμαντο,  αλλά στο μυαλό ενός παιδιού να έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις. Συνεπώς αποφεύγουμε φράσεις όπως "δεν υπάρχει λόγος να φοβάσαι" ή "δεν είναι τίποτα". Από τη στιγμή που αντιλαμβανόμαστε πως το παιδί αισθάνεται ταραγμένο μ οποιοδήποτε ερέθισμα, είναι σημαντικό, ως αφετηρία, να αντιληφθούμε τι είναι τελικά αυτό που  του προκαλεί τέτοια αναστάτωση και πανικό. "Τι είναι αυτό που σε τρομάζει;" είναι μία ερώτηση που δείχνει πως είμαστε σε θέση να ακούσουμε και έπειτα να στηρίξουμε το παιδί στην δυσκολία που αντιμετωπίζει. Αν ανακαλύψουμε το φοβικό ερέθισμα η διαχείριση και αντιμετώπισή του, θα είναι πιο σύντομη και αποτελεσματική. Mε το να υποτιμάμε τον φόβο του ,το παιδί αισθάνεται πως δεν το παίρνουμε στα σοβαρά πως δεν μπορεί να μας εμπιστευτεί και τελικά καταφέρνουμε τα αντίθετα αποτελέσματα. Eπιπλέον δεν είναι σκόπιμο να προσδίδουμε χαρακτηρισμούς όπως  “φοβιτσιάρης” γιατί θα νιώσει ακόμα πιο άσχημα από ο,τι νιώθει ήδη. Eίναι αποτελεσματικό να μοιραστούμε μία δική μας αντίστοιχη ανάμνηση/ιστορία, π.χ. « και εγώ φοβόμουν τα έντομα αλλά το αντιμετώπισα και το ξεπέρασα μεγαλώνοντας με τη βοήθεια των γονιών ή του δασκάλου μου». Με αυτό το μοίρασμα, διατηρούμε την εμπιστοσύνη, δείχνοντας του παράλληλα  πως είναι σύνηθες να συμβαίνει αυτό σε μικρή και ηλικία  και πως  πρόκειται για κάτι που μπορεί να ξεπεράσει. Είναι σημαντικό να καθρεφτίζουμε το συναίσθημα του και να το ακούει από εμάς.

   Κλείνοντας, αν δεν υπήρχε φόβος, το παιδί ουσιαστικά θα ήταν απροστάτευτο απέναντι σε απειλές και κινδύνους. Με σωστή διαχείριση και υπομονή, φόβοι όπως οι παραπάνω μπορούν να καταλαγιάσουν και έπειτα να εξαλείψουν.

«Το μόνο πράγμα που πρέπει να φοβάται κανείς είναι ο φόβος»,

 Φραγκλίνος Ρούσβελτ.

Γράφει η Δήμητρα Κοζμίδου,κοινωνική λειτουργός

_____________________________________________

🦊|CheirelProject