16. ΠΡΟΣΚΟΛΛΗΣΗ

 

   Με τον όρο «προσκόλληση» γίνεται λόγος για τον συναισθηματικό δεσμό μεταξύ βρέφους/παιδιού και προσώπου που έχει αναλάβει τη φροντίδα αυτού, συνήθως της μητέρας. Αυτή η σχέση δημιουργείται από τους πρώτους μήνες ζωής, ενώ φαίνεται πως οι σχέσεις αυτές αποτελούν βασικό παράγοντα για την εξέλιξη της προσωπικότητας του παιδιού.  

   Παράγεται η επιθυμία για συνεχή επικοινωνία αλλά και έντονη δυσφορία όταν αποχωρίζεται το πρόσωπο.  Ο τρόπος με τον οποίο το πρόσωπο φροντίδας θα ανταποκριθεί στα μηνύματα που στέλνει το βρέφος, θα καθορίσει τη σχέση αυτή και θα του δείξει κατά πόσο μπορεί να στηριχθεί σε αυτό. Η ανάγκη του βρέφους για δεσμό με άτομο που του παρέχει ασφάλεια είναι έμφυτη, κάνοντας το, ενστικτωδώς, να αναζητά φροντίδα και ασφάλεια από ένα πρόσωπο.  Παρατηρούνται πέντε διαδοχικές καταστάσεις της προσκόλλησης:

•          πιπίλισμα
•          κλάμα
•          εναγκαλισμός
•          χαμόγελο
•       βλεμματική παρακολούθηση

   Η  συμπεριφορά αυτή φαίνεται πως έχει διττή λειτουργία, προσφέροντας αρχικά το επιτακτικό και αναγκαίο αίσθημα ασφάλειας και δευτερευόντως επιτρέποντας την διαδικασία της κοινωνικοποίησης η οποία μετατίθεται στον περίγυρο και σταδιακά στο ευρύτερο περιβάλλον.

   Οι μορφές της προσκόλλησης είναι η ανασφαλής, η αποδιοργανωμένη/αδιαφοροποίητη και η ασφαλής. Το είδος της προσκόλλησης που το βρέφος θα αναπτύξει, εξαρτάται ως επί το πλείστον από τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίνεται το πρόσωπο φροντίδας στις ανάγκες που έχει αυτό. Όταν δηλαδή δεν ανταποκρίνεται κατάλληλα, χωρίς να δείχνει σταθερή διαθεσιμότητα και ευαισθησία στις απαιτήσεις ή φέρεται  απρόβλεπτα μην μπορώντας να είναι δεκτικό (το πρόσωπο φροντίδας), είναι πιθανόν να δημιουργηθεί ανασφαλής δεσμός μεταξύ τους.

   Ο αποδιοργανωμένος τύπος  αυτής, δημιουργείται όταν είναι απρόβλεπτη η συμπεριφορά και ο τρόπος που θα ανταποκριθεί το πρόσωπο στις ανάγκες και στην πιθανή δυσφορία που θα αισθανθεί το παιδί. Ουσιαστικά δηλαδή αποτελεί συνάμα και πηγή παρηγοριάς αλλά και φόβου.  Το βρέφος, βρίσκεται  σε μία διαδικασία συνεχούς επαγρύπνησης και κατάστασης άγχους χωρίς να γνωρίζει πότε θα βιώσει επόμενο πιθανό κίνδυνο.  Συνεπώς, το παιδί στρέφει την αναζήτηση παρηγοριάς σε άλλα πρόσωπα ενώ παράλληλα δεν ωθείται να εξερευνήσει το περιβάλλον γύρω του και να αναπτύξει σημαντικές δεξιότητες . Νιώθει αναξιαγάπητο και ταυτόχρονα ικανό να προκαλέσει θυμό στους άλλους. Παράλληλα, αντιδρά με παράξενο και αντιφατικό τρόπο, άλλες φορές πλησιάζοντας  το πρόσωπο φροντίδας και άλλες φορές αποφεύγοντας το επίμονα.

 Από την άλλη, ένα πρόσωπο το οποίο παρέχει συστηματική φροντίδα στο βρέφος, είναι πάντα διαθέσιμο ώστε να καλύψει τις ανάγκες του, τείνει να δημιουργήσει έναν ισχυρό και ασφαλή δεσμό με το παιδί. Αυτό, δείχνει να αντιλαμβάνεται την απουσία του προσώπου και επιζητά να βρίσκεται κοντά του όταν αυτό επανέρχεται. Η αυτοεικόνα που δημιουργεί είναι θετική καθώς αισθάνεται πως είναι άξιο  αγάπης και υποστήριξης ,χτίζοντας σταδιακά την εμπιστοσύνη στις ικανότητές του.

   Όπως εύκολα γίνεται αντιληπτό από τα παραπάνω, ο τύπος προσκόλλησης που θα δημιουργηθεί Μεταξύ άλλων καθορίζει την ανάπτυξη βρεφικής παιδικής ηλικίας αλλά και την ενήλικη ζωή. Συνήθως, τα παιδιά με ασφαλή προσκόλληση παρουσιάζουν πιο αποτελεσματική προσαρμοστικότητα σε συναισθηματικό κοινωνικό και συμπεριφορικό επίπεδο, ευνοώντας την ανάπτυξη καλύτερων κοινωνικών σχέσεων συγκριτικά με τα παιδιά που αναπτύσσουν ανασφαλή ή  αποδιοργανωμένη προσκόλληση .Συνέπεια της προσκόλλησης, μεταξύ άλλων,  είναι το άγχος του αποχωρισμού όπου το βρέφος επιθυμεί να διατηρήσει την εγγύτητα που έχει με το πρόσωπο φροντίδας ακόμα και όταν αυτό δεν βρίσκεται δίπλα του, αρκεί να έχει οπτική επαφή. Όταν όμως θα απομακρυνθεί ή θα αλλάξει δωμάτιο, τότε το βρέφος θα νιώσει δυσφορία η οποία πιθανότατα θα εκφραστεί με κλάμα και φωνές, ώστε να την φέρει πίσω.

  Αυτό που μπορούν να κάνουν οι γονείς  όταν βλέπουν πως το παιδί βιώνει άγχος αποχωρισμού είναι να του εξηγήσουν τον λόγο για τον οποίο φεύγουν για λίγο κάνοντας του σαφές πώς θα επιστρέψουν σύντομα. Έτσι το παιδί θα αντιληφθεί την παροδικότητα της κατάστασης. Επιπλέον, μόλις αντιληφθείτε  πως υπάρχει ζήτημα ανασφαλούς προσκόλλησης μπορείτε σταδιακά να κάνετε μερικές ασκήσεις που θα βοηθήσουν το βρέφος να καταλάβει πως δεν  κινδυνεύει μακριά σας και παραμένει ασφαλές. Μένοντας λοιπόν στο οπτικό πεδίο του βρέφους ,μπορείτε να απομακρυνθείτε στην άλλη άκρη του δωματίου. Είναι σημαντικό να μην υποκύψετε στο κλάμα του. Μπορείτε ακόμα,(σε μεγαλύτερα παιδιά) να το προετοιμάζετε πριν την αναχώρηση σας από το σπίτι, βλέποντας σας, για παράδειγμα, να ντύνεστε και να ετοιμάζεστε, αντιλαμβάνεται πως θα φύγετε και με αυτό τον τρόπο το προετοιμάζεται. Καλό θα ήταν να αποφεύγετε τα ψέματα που συνηθίζουμε να λέμε στα παιδιά όπως για παράδειγμα ότι πηγαίνουμε στον γιατρό, είμαστε ειλικρινείς με το παιδί και επισημαίνουμε την επιστροφή μας. Επιπρόσθετα, είναι βοηθητικό το παιδί να έχει τον δικό του προσωπικό χώρο όπου θα νιώθει ασφαλές ακόμα και όταν εσείς δεν βρίσκεστε στον ίδιο χώρο. Ωστόσο πρέπει να γνωρίζει πως αν χρειαστεί την βοήθειά σας ή την παρουσία σας θα τη ζητήσει.

   Ιδιαίτερα υποστηρικτική  είναι και η διαδικασία της κοινωνικοποίησης.  Οι κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών αναπτύσσονται από πολύ νεαρή ηλικία και είναι πιο εύκολο να αποκτηθούν όταν υπάρχει επαφή με συνομήλικους .Το παιδί πρέπει να γνωρίζει πως μπορεί να στηριχτεί πάνω σας και πως θα είστε διαθέσιμοι οτιδήποτε κι αν συμβεί. Παράλληλα όμως  καθώς μεγαλώνει  πρέπει να ανεξαρτητοποιείται να επιλέγει μόνο του τι θέλει να κάνει, σε συνθήκες που μπορεί να αποφασίσει μόνο του.  Το παιδί αισθάνεται σίγουρο πως ότι και να κάνει με εσάς δίπλα του θα γίνει σωστά και χωρίς προσπάθεια, ενδεχομένως για αυτό να αποφεύγει να κάνει πράγματα μόνο του. Ωστόσο είναι επιθυμητό να το ενθαρρύνετε να τα κάνει ακόμα και αν δεν τα καταφέρει με την πρώτη φορά,  για παράδειγμα, να φορέσει τα παπούτσια του. Επαινέστε το  για την προσπάθειά του ανεξαρτήτως  αποτελέσματος.

   Συμπερασματικά, οι διαφορετικές μορφές δεσμού που δημιουργούνται, σχετίζονται με την ποιότητα της αλληλεπίδρασης και της συναισθηματικής σχέσης που αναπτύσσει παιδί και πρόσωπο φροντίδας. Το είδος του  έχει άμεση συσχέτιση με με την κοινωνική και συναισθηματική αναπτυξιακή πορεία.

Μπορείς να μάθεις πολλά απ’ τα παιδιά. 

Πόση υπομονή διαθέτεις, λόγου χάριν.

Franklin P. Jones

✍️ Γράφει η Δήμητρα Κοζμίδου, κοινωνική λειτουργός.

_____________________________________________

🦊|CheirelProject